گور اوغلی

داکتر فیض الله ایماق
گور اوغلی
گوراوغلی شرق خلقلری اورته سیده خصوصا" ترکمن، اوزبیک،آذ ر بایجان، تورک،تاجیک و باشقه قرداش خلقلر آره سیده کینگ ترقلگن.
گور اوغلی، خلق نینگ اصل قهرمانی دیر.او، اوز خلقی نینگ ، مملکتی نینگ آزادلیگی ومستقل لیگی یولیده کوره شگن.او کوپ خلقلر نینگ فرزند لرینی یکدل قیلیب، بیرلشتیریب،اولر بیلن بیرگه لیکده بختلی یورت توزگن. گور اوغلی نینگ قیرق ییگیتی،آیتیش ممکن که،هربیری قرداش بیر ملت نینگ – نماینده سیدیر.یعنی گوراوغلی قورگن دولت تورلی ملت وکیللری همکار،هم مسلک بولیب دوران سوره دیگن اوتوپیک( خیالی) بیر مملکتدیر.گوراوغلی خلق نینگ بنیادکارلیک بهاسینی اوزیگه مجسم ایتگن سیمادیر.
او،اریقلر قزدیریب ، سوچیقه ره دی. او"غیرکوک"دیگن آتینی اوزی تربیه له یدی.گور اوغلی خلقلرگه باش، قاش بولیب چمبل مملکتی نی بنیاد ایته دی.چمبلنی قوریشده بوتون خلق بیردیک اشتراک ایته دی.
گور اوغلی ،خلق لریمیز نینگ جهان معنوی خزینه سیگه قوشگن اولوغ بیر حصه سی گوراوغلی توزگن تورکوم داستان لری نینگ باش قهرمانی دیر."گور اوغلی تورکومی"قیرق داستاندن» عبارتدیر.
اگر بو داستانلرنینگ هر بیری بیر کون دن کویله نه دیگن بولسه، گوراوغلی داستانلری نی آخریگچه ایتیش اوچون ، این کمی قیرق کون کیره ک بولور ایدی.
داستان چیلیک( سینکریتیک چه تیشگن،دوره گه ی صنعت) داستان نی خلق شاعرلری دوتار یا دومبیره چه لیب اجرا ایته دی. یعنی ،بونده سوز، ساز، اجرا، جمع بوله دی. داستان تینگله گن کیشی منه شو صنعتلرنینگ سوادیگه شریک بوله دی.
اوزبیکستان خلق شاعری فاضل یولداش اوغلی ملکه اعیار عنعنوی داستانیده،گوراوغلی و اونینگ مملکتی چمبل نی شونده ی تعریفله یدی:
"گوراوغلی نینگ یورتینی چمبل دیدیلر. چمبل قنده ی؟ چمبل شونده ی چمبل:
آلمیش آبخانه لی،ییتمیش جیوه خانه لی ، سکسکن سردابه لی ، توقسن توپخانه لی چمبل. چمبل ایلیده، گوراوغلی زوره وار، قیرق آلتی سردار، تورت یریم لک بیداوسوار،چیلتانلر نینگ بیری ساقی بلبل دیگن سه ییسی بار. گور اوغلی نینگ زور دیب تعریفی کیتگن،زرده سی تاشدن اوتگن، آل گوراوغلی کیلدی دیسه،ییغله ب یاتگن باله سینی یوپتگن ، اصفهان ده ایشله تیلگن قیلیچی نینگ ایشلاوی بیتگن،تیککن آمان
قالمه سین دیب، زهر نینگ سووین یه یلتگن، چمبل ده دوران نی سوریب یاترگوراوغلی سلطان".
گوراوغلی داستانلری،یازیب آلینگن، یازیب آلینماقده،کتابلر حالیده نشرایتیلماقده. اوزبیکستان صنعتکاری روزیم بیک اجراسیده یازیب آلینگن گوراوغلی داستانلری همه گه معلوم. بیز 1350-1352 ییللرمابینیده مذکور داستان نی افغانستان رادیوسی قاشیده گی اوزبیک –ترکمن پروگراملری آرقه لی –بیر نیچه بارعزیز وطنداشلریمیز اعتباریگه ترقتگن میز. آغزه کی داستانلر اساسا" ایچکی
آوازدن، بعضی حاللرده ایسه، آچیق آوازده اجرا ایتیلیشی نی آیتیب اوتماقچی میز. خوارزم داستان لری نی جمله دن روزیم بیک مرادوف آچیق آوازده گور اوغلی داستانینی کویله یدی.
فاریاب ولایتی گه قره شلی مرشکارلیک عبدالکریم بخشی هم بو داستاننی آچیق آوازده کویله گن.
البته بو اورین ده گور اوغلی ترجمه ی حالیگه عاید بعضی معلوماتلرنی ایسله تیب اوتیش ممکن.
گور اوغلی نینگ آته - آنه سی تکه یاموتدن کیتگن کیشیلر بوله دی.آته سی نینگ آتی روشن سینچی آنه سی نینگ نامی بی بی هلال.روشن، خونخوار شاه نینگ بیش یوز طبله آت ایچیده بیرانته هم تولپار یوق لیگی نی قورقمه ی ایته دی. بونینگ عوضیگه خونخوار شاه روشن نینگ کوزلری نی اویدیره دی. اوزبیکستان نینگ تنیقلی فولکلور شناسی داکتر محمد علی قوشماقوق شو واقعه لرنی نظرده توتیب، روشن سینچی شعریده شونده ی دیب یازه دی :
مسافر ایللرده کاسم آقرمس،
پیشانم گه بیتمس راست منه اوی- جای،
مددگه کیله دی،نه بورق سر مست .
مددگه کیله دی،نه خضر...ای وای...
شو زور شاه نینگ بیر تولپاری یوق،
بیش یوز طبله آت آره سیده.
حق آیتگه نیم عوضیگه،آه ،
اجره له من کوز قاره سیدن.
بو اوییلگن کوزیم خونیگه ،
حلواچی نینگ آتین تیله یمن.
اوشه تولپار یالی تونیگه،
یوز و کوزیم باسیب ییله یمن.
کوزیم خونی بولگن شو تولپار،
قنات لرین اوسدیریب اوزیم.
یاومیت سری قیچه یمن زار- زار،
یالوره من: اوزینگ دیر کوزیم.
یورتیمگه یتکزدیب باره من ، بوزله ب ،
باطینیم توله دی نور ایمانه .
آی،کون نی سنه یدی،آفتاب نی کوزله ب،
بی بی هلال بطنیده گی گمانه .
او گور اوغلی بولر، توغیلر گورده،
یونس پری بیلن دوران سورر مست-
غیر کوک نینگ اوستیده،چمبلده تورده...
آه،بو ییتی اوخله ب توشیمگه کیرمس!
گوراوغلی داستانلری خلق نی روحا" باتیر قیلیشگه یاردم بیره دی. افغانستانده
هم گور اوغلی داستانلری مشهور دیر. اوزبیک بخشی لری، ترکمن همده
تاجیک داستانچیلری گور اوغلی نی سیویب کویله یدیلر. تاجکستان و ترکیه ده هم
گور اوغلی حقیده گی قوشیقلرهمیشه اعزازده دیر.
پروفیسر داکتر عنایت الله شهرانی افغانستان نینگ تنیقلی ومشهور فولکلور
شناسی گور اوغلی (داستانهای تورکستان) عنوانی آستیده 1353 هجری شمسی ییلی
کابل ده باسیلیب چیققن فولکلور مجله سی(2-3)سانلریده بیر مقاله سی اعلان قیلینگن.
بو مقاله ده افغانستان خلقلری نینگ گور اوغلی داستانلریگه قنچه لیک
قیزیقیشلری و بو داستان لرنینگ اهمیتی باره سیده به تفصیل فکر یوریتیلگن.
شونینگ دیک مذکور عالم نینگ گور اوغلی داستانلری حقیده گی مقاله سی
امریکا ایالتلری کالیفورنیا ایالتی ده باسیلیب چیققن (نقد وآرمان) نشریه سیده هم نشر
ایتیلگن.
کمینه(راقیم) بوندن 30 ییل آلدین فاریاب ولایتی گه قره شلی -
میرشکارلیک عبدالکریم بغشی تامانیدن اجرا ایتیلگن گور اوغلی داستانینی مگنت لینته
سی (کست ) گه یازیب آلیشگه موفق بولگن ایدیم .مذکور داستان نی کاغذگه توشیریش
و اونی خلق عامه سیگه ییتکزیشینی بیر نیچه ییلدن بویان یانیمگه مقصد قیلیب قویگن
من . خدا خواهله سه، (خلق در دانه لری) کتابی نینگ بیشینچی نشریده بو داستانلرنی
علیحده کتاب شکلیده چاپ ایتتیریش اولوغ نیتیمیز بار.
عزیز دوستلر! مقاله میز نینگ بو قسمیده ملکه اعیار داستانیده گور اوغلی
نینگ غیر آتی نی تعریف قیلیب، ساقی بلبل نینگ سوزلری نی کیلتیرماقچیمیز:
ییلقی ایچینده اوزی کیلگن سینلی دیر،
تاووشقان تویاقلی،مارال بیللی دیر،
فراست قوینیده عجب حاللی دیر،
قیمت بهاء ایرمیش خان نینگ غیر آتی.
مینگن لر نینگ ییتر مراد- مقصدی .
قولتیغیده تورت یریم گز قناتی.
اوچ،دیسه اوزه دی آسمانده قوشدن،
هیچ کم لیگینگ یوقدیر یورغه یوریشدن،
امید قیلر هر شهر ده بو ایش دن
اصل تولپار ایمیش بیگ نینگ غیر آتی.
سینی مینگن بیکلر دریاده ی تاشدن
بیر کون لری ایره م باققه ییتیشدی
ایره م باغده دیولر بیلن سه وشدی.
اون یریم لک دیوگه زورلیک ییتکه زیب،
شاه غریب شاه نینگ برماق ایزین آبقاشدی.
گل ایره م دن آلدینگ آیخیر امان نی،
سینگارایلدن آلدینگ آرزو گل یارنی،
زرین ایلد ن آلدینگ مشریقا یارنی،
اصفهان دن آلدینگ آی انتظارنی،
ارز روم دن آلدینگ دللی زلفدارنی،
اونده ایزله ب ملکه ده یِ عیار نی،
پری ایزله ب کوردیم نیچه شهرنی،
بیگ نینگ آتی نظرکرده تولپار دیر.
شونی ایتماقچی من که گوراوغلی داستانلری نینگ سونگی یوقدیر. بوداستانلر خلق نینگ کونگلیگه معنوی قوت بغش ایته آلیش بیلن هر کون، هر ساعت نهایتده ضرور دیر. گوراوغلی خوانلیک،حیاتده گی قیین چیلیک لرنی یینگیشده ، اورگه توچی خلقلرنی تینچ – تاتو یشه شگه، عاقبتلی قوشنی چیلیککه دعوت ایتوچی معنوی خزینه، ابدی مکتب دیر. بیز امیدقیله میز، گور اوغلی قوشیقلری دنیا تورگونچه ،بلند پرده لرده ینگری ویره دی.آزادلیکنی، مستقللیکنی، عدالت نی، ایمان نی ترنم ایته ویره دی.گوراوغلی قوشیقلری بیلن بیرگه لیکده خاندانینگیزگه فیض،قوت وبرکه،مملکتینگیزگه آبادلیک ، فراوانلیک،تینچ – لیک ، کونگللرینگیزگه ذوق وخاطر جمعلیک کیر سین. اینگ یخشی تیلکلریمیزنی قبول قیلینگلر.
****