دلبرا قد و نها لینگ دن صنوبرهم خجل
گل یوزینگ چیک سیزضیاسی بیرله اخترهم خجل
عارضینگ نوری مبادا پارله سه گلزار ارا
ای جمال لینگ دن گلستان ایچره گلرهم خجل
یوزحیا بیرله قزرسه توکیلرنوراوزره نور
بواناریوزلی نگارآلدیده اخگرهم خجل
تابله نور جسمی کیم آستیده یارقین شیشه دیک
یارقیریب یومشاق بدن تونگنده مرمرهم خجل
کوزلری ترلان کوزی دیک سوزلری تاتلیق عسل
غنچه اچیب سوزله سه شکر شکن لرهم خجل
بوسینی وصفینگ اوچون محبوب مینگدن بیرایمس
قنچه یازسم کم ایرور دیوان و دفتر هم خجل
سینگه اوچرشگن کیشی هجرانده عقلی دن ازر
لطف ایله باقسنگ اگر بولگی رقیب لرهم خجل
تاکی" ترکستانی" سین دیب یازدی منظوم نامه نی
دلبرا کوکسیم گه توشگن اوتگه مجمرهم خجل
اوشبو اینجه و چیرایلیگ غزل نی قیسی تیل و مدنیت استاسی بولگن الوغوار یازوچی لریمیزدن بولگن بیر کیشی ایمس بلکه بو یولگه ینگی قدم قویگن و ایلک سباق لرینی آله یاتگن یاشگینه بیر ییگیت یازگنی گه شاشیرسنگیز کیرگ. بو گوزل غزل نی کنشکا ترکستانی یازگن لر.
مین اوزبیگ وبلاگ یازوچیلر اویشمه سیگه کیرگنیم ده ، کتته بیر بخت و قووانچ بیلن، اولکه میز ده توریب ایجاد قیله یاتگن، انچه یاش ییگیت و قیزلر نینگ یازو لری بیلن تانیشتیم. گوزل لیگی شونده کی بو یاشلر اوز آنه تیل لری گه ایگه چیقیب و اورین بیریب اوشبو تیل ده ایجاد قیله دیلر. اونلردی فکر و توشونچه لری ، پارلاق و یاروغ بیر کیله جک دن خبر بیریب تورگنی آیدین. بو یازو لرگه ترک مدنیتی گه بولگن سیوگی ، سیاست گه بولگن تیلپنیش و جامعه قیینچیلیک لریگه قرشی قندی دیر بیر عصیان و چوزوم لرگه یول آلیب کیتماغ کبی ایستک لر، گنچلر و یاشلریمیز نینگ قنچه لیک توشونچه لی و بیلگی لی بولگنی نی و باشقه لردن اوزاق قالمه گنینی کورسه ته دی.
" ... تاریخی میراثلرنی کیم سقله یشی کیرک؟
اولکه میز، حاضرگی افغانستان و ایسکی خراسان، نینگ بای تاریخ و مدنیتی جهان بویلب اوز اورنینی ایگلله گن. بو قطارده اوزیدن بی مثال یز قالدیرگن تیموریلر، غزنوی لر، بابری لر و سلجوقیلردن آت توتیش ممکن. مذکور دوره لرنی تاریخده بولگن فرقلی اورنلری شو که اولر فقط گینه اوزلری نینگ سلطنت حدودلرینی کینگه ی تیریش بیلن شغلنمه گن بلکه اوز حکمرانلیگی آستیده کلتور، مدنیت، صنعت و دولت توزومی کبی ارزشلرنی رواجلنتریشگه کوپراق اورونگنلر. مذکور دورلرده هنر و صنعت نینگ تورلی ساحه لریده (شعر، رساملیک، خطاطلیک، میناتورلیک، معمارلیک و هکذا...) خاص مکتبلر قوریلیب، جهان صنعتی کوکیده پارلاق و یاغدوسی سونمه یدیگن یولدوزلرنی تقدیم ایتکن. شو یوزدن تیموریلر دوریده گی بی مثال صنعت شرق رنسانسی یوتوغینی کسب ایتکن. حاضرده هم عین شو اثرلر اولکه میز و منطقه میزنینگ تاریخی بایلیگی و بارلیگی صفتیده قبول بولیب و جهان تاریخی و مدنیتیده حصه قوشگن میراثلر صفتیده تن آلینه دی..."
اوشبو چیرایلیک سوزلردی (که پلک) وبلاگی ده اوقیدیم. عنایت الله فرهمند دی ایجاد لری بیلن انچه تانیشیب کیلگن بولسم هم اونی یازگن لری و سیزگن لری نی اوشبو وبلاگ ده اوقیگنده مینی توشونتیریب قویدی. آلدین دن بی بی سی اوزبیگ صحیفه سی ده قنچه لیک گوزل بیر شکیلده اورین قوشگنینی بیلر ایدیم اما تاریخی بایلیک لریمیز دی سقلش اوچون قنچه لر کوپ ایش قیلگنینی کوریب ، بونداغ ییگیت لریمیز بولگنی دن فخرلنیب کیتدیم.
"... شور تپه ولسواللیگی اهالیسی نینگ حقلی طلبلری
اوتکن کونی شورتپه ولسواللیگی اهالیسی بیر جمغرمه آرقه لی مکتبلرده اوز آنه تیللری بیلن درس کوریش طلبلرینی تیلگه کیلتیردیلر. بلخ ولایتی گه تیگیشلی بولگن شور تپه ولسواللیگی ده کوپلب تورکمن لر حیات کیچیر ماقده. اوشبو ولسواللیک ده گی تورکمن اهالی دولت نینگ یتتی ییل بوییچه تورکمن تیلی خصوصیده هیچ قندی کوزگه کورینرلی بیر ایش قیلمگن لیگی و تورکمن تیلی نی رواجلنتریش خصوصیده ضعیف قالگن لیگی اوچون تنقیدلب چیقدیلر.
ایتیب اوتیش کیره ک که افغانستان اساسی قانونیده اوزبیک و تورکمن تیللری اوچینچی درجه ده رسمیت تاپگن. اما یتتی ییل دن بیری بو تیللر نینگ رواجلنیشی توغریسیده گی فعالیتلر ییترلی بولمگن. بو توغریده جدی و موثر برنامه لر نینگ یوق لیگی و بو تیللر بیلن درس بیره دیگن اوقیتوچی لرنینگ ییتیشتیریلمگن لیگی دولت نینگ اینگ مهم کمچیلیک لریدن سنیله دی."
بونلردی ایسه باشقه بیر قدر دانیمیز فضل احمد بورگوت یازگن لر. فضل احمد بورگوت بیلن ییل لر آلدین ترکیه ده تانیش گن ایدیم و او زمانلر، نیگه بونداغ آیدین و بیلگیلی ییگیت لریمیز گه شرایط یره تیلمیدی، دیب انچه اوزولگن ایدیم. خدا گه شکر که بورگوت و اونگه اوخشگن لراوزلری اوزلری گه شرایط یره تیب ترک تیلی و مدنیتی گه خدمت قیلیب کیلماغده لر. اونینگ حقیده شونچه ایتیش ممکن که بونداغ کدر لر بار ایکن کیله جکده کته بیر امید و قوانچ بیلن کوز تیکیش ممکن.
بو اره ده گوزل و یوتوقلی بیر آپه سینگلیم هم بار. تبسم ولایت! توشونچه لری هم ایجادیاتی دیک اینجه و چوقور معنالی.
ظهیرالدین محمد بابرشاه افغانستان و منطقه ده اونلب تاریخی بنالرنی یادگار قالدیرگن
جاری فبروری آیی نینگ 14.ینچیسیده بابری لر امپراتورلیگی نینگ اساسچیسی ظهیرالدین محمد بابرنینگ 525.ینچی ییللیک توغیلگن کونی نشانلندی
قریب (300) ییل دوام ایتکن بابری لر امپراتورلیگی هندوستان، پاکستان و قسمآ افغانستان ده حکمرانلیک سورگن
بابری لر سلسله سی اساسآ مدنیتلرنی بیرلشتریش، علم و فن نی رواجلنتریش و تاریخی آبده لرنی یادگار قالدریشی بیلن شهرت قازانگن
بابری لر دوریدن قالگن تاریخی آبده لردن هندوستان ده گی تاج محل و قیزیل قلعه بنالری، افغانستان ده گی بابر باغی و چهل زینه یادگارلیکلری و پاکستان ده گی لاهور..."
بو سینگلیم دی هم آینده یا کیلجه گینی کوپ پارلاق کوره من. تنگری یاردمی بیلن بیرگون اونینگ ترک تیلی و مدنیتی حقیده ایجاد قیلگن کوپ راغ اثر لر و کتاب لرینی اوقیمیز.
"...معیارسیز یازمه تیلیمیزافغانستان اساسی قانون ده تورکی تیللر (اوزبیکچه و تورکمنچه) تیللرینی اوچینچی رسمی تیل صفتیده کیریتیلشیدن سونگ اوشبو تیل نینگ رواجلنتریش اوچون دولت تمانیدن ایریم برنامه لر یولگه قویلیشی سوزبیریلگن ایدی. اما کورینیشیچه اوتگن آلتی ییل جریانیده وعده بیریلگن برنامه لر اونچه لیک عملی بولمه دی. فقط گینه مملکت شمالیده گی بیر نیچه مکتب لرده اوزبیک تیلی اسملی بیر نیچه إیترسیز کتابلرنی یوباریلیشی بیلن خلاصه بولگن. حال بوکی مذکور کتابلر مملکت شمالیده گی توقیز ولایتیدن یریمیگه إیتیب بارمه گن، بارگن ولایتلرده گی مکتبلردن یریمینی حاضرگه چه بونده ی بیر کتاب چاپ إیتیلگنیدن خبری یوق. إیتیب بارگن مکتبلرده هم هر اون اوقوچیدن بیریگه اوزبیکچه کتابی إیتمه گن. بو کتابی بولگن اوقوچیلرگه هم توغری-توزوک درس بیریش اوچون اوقوتوچیلرگه خاص بیر مشق بیریلمه گن. اوشبومسئله اوزبیک خلقی نینگ بیرقطار تنقیدلری بیلن بیرگه بولیب کیلماقده..."
بو اساسی موضوع نی اره گه قویگن باشقه بیر تانیقلی یاش و ایتنکلی یازوچیمیز ایسه فضل احمد یالغوز دیر. بو اونملی و مهم توشونچه لردی دوامی نی اونینگ اولکه آتی گه توزلگن وبلاگیگه اوقیش ممکن. فضل احمد یالغوز نینگ یازیش اسلوبی اوزیگه خاص بولگن تمان لری بیلن جوده هم دقتلی و معنالی.
محمد کاظم امینی نینگ هم ایری بیر اصلوب ده ایجاد ایتگن اثر لری هر بیر اوقوچی نی اوزیگه تارتیب توره دی. استاد کاظم امینی حقیده ایری بیر شکیلده اوزون اوزون یازیش کیرگ چونکه او کیشی کوپ ییل لردن بیره اولکه میز دی ایچیگه اوز اورنینی مدنیتمیز گه قوشیب کیلماغده لر.
اما فقط گینه اولکه میز دی ایچیگه ایمس بلکه تشقری گه هم اوز تیلی و ملتی اوچون تیلپنیب کیلگن ییگیت لر و قیزلریمیز آز ایمس لر. کاظم نیازی ، ایرکین یوزبیگی ، نامق بدری، مسعود عزیزی لر نینگ ترکی تیل لرده توزتگن گوزل سایت لری، تیل و مدنیتیمیزدی رواجلنیشی گه کتته اورین قوشیب کیلماغده.
فقط گینه بونلر ایمس بلکه جوده هم کوپ یاش ییگیت لر اولکه میزنینگ ایچیده و تشقری سیده اوز تیل، تاریخ و مدنیتی بیلن ایش قیلیب کیلماغده لر. بونینگ یانیده آیدین اویشمه سی ، بیانی مدنی اویشمه سی، اولوغ بیگ اویشمه سی کبی یاشلر ایجاد ایتگن مدنی حرکتلر هم کتته اورین قوشماغده.
بونلر دی همه سی کورسه ته دی که ینگی اوروغ و ینگی نسل میز قنچه لیک مدنی بایلیک لری گه اعتبار بیریب کیلماغده و اوز حقلری نی یاو لر گه ییدیر مه دن آیدین بیر کیله جک تمان یول آلیب کیتماغده لر.
فرشته ضیایی
2009.02.06
