ايلك توركی شاعر لر

ذ. ايشانچ

انتالوژی
(۲)
ایلک تورکی شاعرلر
قدیمگی تورکی یازمه ادبیّات نینگ شکلله نیشیگه دایرمعلوماتلر
اونچه کؤپ ایمس. شونگه قره می، اوشبوادبیّات قچاندن باشلب
وجودگه کیلگن؟اونینگ اساسچیلری کیم بؤلگن؟- دیگن سواللر
کونده لنگ توره دی. بواؤرینده سؤز تورکی خلقلرنینگ آغزه کی
ادبیّاتی خصوصیده ایمس، بلکی، اولرنینگ یازمه ادبیّاتی حقیده
باره یپتدی.عالملرنینگ قید قیلیشلریچه،بوندن(۳۰۰۰)ییل آلدین
تورکی خلقلراؤرته آسیا،اورال-آلتای وموغولستانگچه بؤلگن
کینگلیکلرده یایلیب یشه گنلر.
اؤزدولتچیلیک تاریخیگه ایگه بؤلگن تورکی خلقلرنینگ باش بؤغینی
سکیفلر/ایسکیتلر/سکلر اؤله راق اعتراف قیلینه دی.میلادّن آلدینگی
ییتینچی عصرلرده بنیاد تاپگن سکلردولتی اؤز دوریده کتته موقعگه
ایگه بؤلگن. شونینگدیک، تاریخده میلادّن آلدینگی بیشینچی عصرده
ارشکیلردولتی اوندن کیینراق ایسه یوشونلر،هونلر،یفتلیتلر(آق
هونلر)،کوشانیلر،تورک خاقانلیگی دولتلری قد کؤترگن بؤلیب،
اولراولکن امپراتورلیکلرقوروب اؤتگنلر.
بو دورلرده تورکی یازمه ادبیّات(شعریت ونثر)بؤلگنیگه سیره شبهه
قیلیب بؤلمیدی . شو دورلرگه تیگیشلی یازمه ادبیاتیگه عاید
معلوماتلرنی ایریم دینی کتابلر، تاریخ وافسانه لرده اوچره تمیز.
بوایش نینگ پایانی ایمس،البتته،علمی ـ مدنی علاقه لرکوچیب بارگن
سری ینگی- ینگی علمی نایاب تاپیلمه لرتاریخ قعریدن چیقیب
کیلیشیگه ایشانه میز. بویؤنلیشده عالملرتامانیدن تدقیقاتلر قیلینماقده .
تورک عالمی رشید رحمیت ارتنینگ معلوماتیگه کؤره،قدیمگی
تورکی یازمه ادبیّاتگه اساس سالگن ایریم شاعرلرحیاتی وایجادی
خصوصیده قؤییده گی معلوماتنامه لر سقله نیب قالگن :
1. ارپینچور تیگین(اوندن بیزگچه ایککی شعر ییتیب کیلگن)
2. کول ترخان(یالغیز نامیگینه سقلنیب قالگن)
3. سینگکو سیلی توتونگ(مشهور شاعر وترجمان) ختای لیک
سیاح نینگ سیاحتنامه سینی تورکیگه اؤگیرگن .
4. کی کی (اوندن بیزگچه ایککی شعر ییتیب کیلگن)
5. اسمی سقله نیب قالمه گن شاعر، ایریم اثرلرنی سنسکریت
تیلیدن ترجمعه قیلگن.
6. اسیگ توتونگ(بیرگینه تؤرتلیکده آتی سقله نیب قاگن)
7. چوسویه توتونگ(گویزلیک بؤیه سی نامی آستیده بیرگینه
شعری ییتیب کیلگن)
8. کلیم کیئسی (بو شاعردن بیرشعر سقلنگن)
9. چوچو(بو شاعرنینگ اسمی «دیوان الغات الترکده»)
کیتیریله دی؛اونینگ اثری حقیده معلومات بیریلمیدی . *
*. اوشبو مقاله نی تیارلشده ادبیّاتشناس عالم عبدالرشید
عبدالرحمانف تدقیقاتیدن کینگ فایده لنیلدی.
تورکی یازمه ادبیّات نینگ قدیمی قتلملری تؤغریسیده حاضرچه
شولرنی کیلتیریش ممکن.انتالوژی رُکنیمیزنینگ بوصحیفه سیده
قدیمگی تورکی شاعرلرنامینی کیلتیریش بیلن چیکلندیک.
نوبتده گی مقاله میز
ایلک تورکی یازمه ادبیّات خصوصیده بؤلدی .
سیزته نیشیب آلگن تورکی شاعرلرسلسله سی بوبیلن توگه مَیپتدی.
بومساءله نی چقورّاق یاریتیشده بویوک تورکیشناس عالم محمود
کاشغری نینگ«دیوان الغات الترک»کتابی،اینگ اساس منبع
وظیفه سینی اؤته یدی .
منبعلر:
http://www.samdu.uz/ .1
۲.اؤزبیکستان مللی انسکلوپیدیه سی
3. علامه دهخدا ، لغتنامه.